فلسفه کلی اعمال عبادی چیست؟
لازم است پیش از بیان دلایل و کارکردهای نماز و دیگر اعمال عبادی، نکتهای را متذکر شد. به طور کلی انسان در مسیر بندگی خداوند متعال، موظف به انجام اعمال و رعایت آدابی است که برای او معین شده است. حتی اگر هیچ یک از دلایل و کارکردهای اعمالی از جمله نماز برای انسان معلوم و مشخص نباشد، اقتضای بندگی خداوند و اساسا هرگونه اعتقاد ایمانی، آن است که فرد بی چون و چرا به تکلیفش عمل نماید. چراکه اساس اعتقاد دینی بر این اصل استوار است که خداوند متعال از هر عبادتی بینیاز بوده و هیچ کدام از دستورات دینی بیجهت و عبث مشخص نشده است. بلکه خداوند در دل این اعمال، صلاح دنیوی و اخروی انسان را به او نشان داده است و همچنین انسان لزوما قادر به فهم صلاح خویش نیست. با این همه، اشاره به آن دسته از دلایل اعمال که انسان تا بدین جا به فهم آن نائل آمده است، خالی از لطف نیست.
چرا باید نماز بخوانیم؟
از زمان صدر اسلام تا کنون دلایل و کارکردهای بسیار زیادی برای نماز ذکر شده است. به علت کثرت این دلایل، در این متن تنها به برخی از آنها که اهمیت بیشتری دارند، اشاره میشود:
- خلقت انسان برای عبادت خدا: اولین و شاید اصلیترین دلیل نماز و هر عمل عبادی را میتوان در دل سخن خود خداوند در قرآن یافت. خداوند در قرآن کریم علت آفرینش انسان را پرستش و عبادت خود میداند.
- تکامل انسان: یکی از دلایل دیگر نماز رشد و رسیدن انسان به کمال و سعادت است.
- بازداری از فحشا و منکر: همانطور که در قرآن کریم آمده است، از اصلیترین کارکردهای نماز برای انسان دور شدن او از گناهان و منکرات است.
- شکرگزاری از نعمات خدا
- رفع تکبر انسان: یکی از دلایل نماز و به خصوص برخی از ارکان آن مثل رکوع و سجود، رفع تکبر انسان و یادآوری جایگاه او در برابر خداوند متعال است.
- اقرار به توحید و نفی شرک: همانطور که برخی از ارکان نماز مثل سجده موجب رفع تکبر انسان میشود، دیگر ارکان آن نیز اقرار انسان به اعتقادات خود مانند توحید و نفی شرک را به دنبال دارد.
- توبه و استغفار: طلب بخشش و توبه در برخی از اذکار نماز، موجب آمرزش گناهان است. چنانکه در روایات آمده، نماز کفاره گناهان افراد نیز هست.
- هدایت شدن و ارتباط با خدا
- ایجاد آرامش و توسل به خدا در مشکلات
- قبولی اعمال دیگر: در روایات نماز به عنوان شرط قبولی دیگر اعمال دینی بندگان معرفی شده است.
- خشنودی خداوند
- رفع بلایای آسمانی
- استجابت دعا
- دفع شر شیطان رجیم
- ایجاد وحدت و همدلی در نمازهای جماعت
- ایجاد تحرک و سلامت بدنی
- طهارت و پاکیزگی با وضو و غسل